Hobbyfok
Als hobbyfokker/-kweker van een bepaalde diersoort is het je doel om nakomelingen te produceren die qua gezondheid, karakter en uiterlijk een verbetering zijn op hun ouders. Velen doen dan ook mee aan shows om hun dieren te vergelijken met collega fokkers en punten te krijgen volgens de standaard.
Er bestaan verschillende methodes om met dieren te kweken/fokken om je doel te bereiken. Hier even een korte uitleg over enkele van die begrippen/methodes.
Selectief fokken
In een hobbyfokkerij is het niet de bedoeling om dieren enkel en alleen maar te vermeerderen. Het is je doel om nakomelingen te verkrijgen die een verbetering zijn van hun ouders en de gewenste eigenschappen hebben.
Als hobbyfokker ga je dus de ouders heel selectief uitkiezen op de door jou gewenste eigenschappen. Dit kan kleur, vorm en lengte zijn, maar gezondheid en karakter blijven natuurlijk voorop staan.
Door enkel met uitermate geschikte dieren verder te fokken die enkel nog de gewenste eigenschappen en geen van de ongewenste eigenschappen bezitten kan je dat doel bereiken.
Inteelt
Een manier om heel snel aan de gewenste eigenschappen/resultaten te komen is inteelt.
Inteelt betekent dat er 2 dieren van directe verwantschap met elkaar paren. Bij directe verwantschap denken we aan moeder x zoon, broer x zus en vader x dochter. De verwantschapsgraad zit dan boven de 25%.
Bij inteelt haal je eigenlijk alle eigenschappen die in de stamdieren, zichtbaar of verborgen, aanwezig zijn snel naar boven. Dit kunnen gewenste eigenschappen, maar ook ongewenste eigenschappen zijn.
Inteelt creëert dus geen ziektes of misvormingen, maar haalt ze wel naar boven als ze in de eerste plaats al in de dieren zitten. Als je 2 dieren aan elkaar paart die in een perfecte gezondheid verkeren, zowel fysiek als genetisch, dan kan je zonder problemen verder aan inteelt doen. Dit is echter bijna nooit het geval en het is daarom ook niet aan te raden om zonder kennis en ervaring via deze methode dieren te fokken. Hoewel het snel de gewenste resultaten kan geven ben je ook al snel aan een onomkeerbaar punt, een doodlopende straat en de enige resterende optie is opnieuw beginnen met nieuwe dieren.
Lijnteelt
Lijnteelt is een minder ernstige vorm van inteelt. De dieren zijn in bepaalde graad wel aan elkaar verwant, maar niet zo erg als bij inteelt.
Bij deze verwantschap denken we aan halfbroer x halfzus, neef x nicht, grootouders x kleinkinderen en al de rest van minder directe verwantschap. De verwantschapsgraad komt niet hoger dan 25%.
De gedachte achter deze methode is om geen dieren buiten de fokkerij te hoeven gebruiken, maar toch niet aan directe inteelt te hoeven doen. Als je altijd dieren van buitenaf moet toevoegen loop je telkens de kans om een verborgen ongewenste eigenschap in je lijn te werken en is het ook meer gokken naar de eigenschappen die de nakomelingen zullen bezitten omdat je nooit zeker kan weten van die dieren wat ze meedragen. Je kan dan ook nooit het resultaat echt jouw werk noemen, want minstens een van de ouders komt van een andere fokker.
Bij lijnteelt krijg je meer kansen om je ‘fouten’ of ongewenste eigenschappen te corrigeren dan bij inteelt. Desalniettemin blijft het een vorm van inteelt en moet men dus zeer streng selecteren om niet de mist in te gaan. Het vergt geduld en doorzettingsvermogen en vooral kennis van zaken, maar het resultaat mag er wel zijn.
Outcrossing
Als je een hele tijd aan lijnteelt doet kom je uiteindelijk ook aan een hoge verwantschapsgraad of kom je op een keer vast te zitten, de nakomelingen zijn dan niet langer een verbetering van de ouders maar eerder kopieën of je wilt een nieuwe eigenschap toevoegen die jouw dieren nog niet hebben. Dan is er ‘nieuw bloed’ nodig in je lijn.
Dit kan echter ook voor problemen gaan zorgen. Iemand die een mooie lijn heeft opgebouwd en er zomaar nieuw bloed aan toe voegt kan in 1 klap heel zijn lijn om zeep helpen, door een verborgen fout of ziekte. Het word dus voorzichtig gedaan, door de lijn op te splitsen en een deel te paren aan de nieuwkomer en met het andere deel gewoon verder te gaan als daarvoor, zodat je een soort van back-up hebt voor als je deel met de nieuwkomer mislukt of niet zo uitdraait zoals je had gewild en zo kan je het met een andere nieuwkomer opnieuw proberen zonder heel je lijn kwijt te zijn.
Sommige zorgen ook dat ze van het begin verschillende lijnen opzetten. Als ze na een tijd nood hebben aan nieuw bloed, kunnen ze de lijnen met elkaar kruisen. Zo weet je zeker dat je ‘nieuw bloed’ geen verborgen ongewenste eigenschappen bezit.
Natuurlijke selectie in het wild
We weten allemaal dat in het wild onder de dieren en zelfs planten natuurlijke selectie plaatsvindt. Dat betekend dat enkel de sterkste overleven. Moeder natuur heeft dus haar eigen methodes om ervoor te zorgen dat enkel haar gewenste eigenschappen overblijven. Dit is een streng selectieproces.
We zouden hier allemaal een voorbeeld aan moeten nemen en de natuurlijke gang van zaken eens wat meer moeten respecteren. Is er een achterblijvertje in het nest? Een diertje dat altijd trager groeide als zijn broertjes en zusjes en altijd zwakker blijft? Fok er dan niet mee verder! Dit kan in de volgende generaties meer en meer problemen gaan geven. Neem een voorbeeld aan de natuur en sluit geen compromis als het om gezondheid of andere ongewenste eigenschappen gaat.
Stamdieren
Een van de moeilijkste dingen als je begint met fokken is het uitkiezen van de dieren waar je mee gaat beginnen, de zogenaamde stamdieren. Hier is selectie weer het belangrijkste! Kies je dieren die middelmatig zijn, dan zal je er geen topdieren mee fokken, of je moet er je levenswerk van maken. Kies dus dieren die al zo goed mogelijk beantwoorden aan de normen en kwaliteiten die jij voor ogen hebt. Ook de juiste dieren aan elkaar paren is van groot belang; je zal zo goed als geen dieren vinden die geen enkel foutje bezitten, dus je moet er vooral op letten dat als een van de dieren een fout heeft, dat er geen andere zijn die die fout ook bezitten en al helemaal niet diegene die je eraan gaat paren. Neem je tijd om de juiste dieren te zoeken, met een beetje geduld maak je de juiste start en dat is een belangrijke stap die je hobby kan maken of kraken.
Waar haal je nu juist je stamdieren? Alleen bij een goede hobbyfokker eigenlijk. Dat is het enige manier als je een goede start wilt maken.
Waarom geen dieren uit de dierenwinkel? Of je nu dieren zoekt om te beginnen met fokken of gewoon een als huisdier, haal ze dan altijd bij een goede hobbyfokker en nooit uit een dierenwinkel. In de eerste plaats is een dierenwinkel geen speciaalzaak en hebben ze soms maar weinig kennis van de betreffende dieren. Er word nog maar al te vaak verkeerd advies gegeven en je zou er van versteld staan hoe vaak er het verkeerde geslacht of zwangere dieren verkocht worden en dan zit je met een ongepland nestje. Dat is niet altijd de schuld van de winkel en er hoeft op zich ook niets mis te zijn met die winkel, er zijn er genoeg die hun dieren goed verzorgen, maar het gaat erom waar ze vandaan komen. Dierenwinkels krijgen namelijk hun dieren vooral van leveranciers en daar zit het probleem. De leveranciers hebben die dieren alleen maar om er geld aan te verdienen, dus moeten ze in zo kort mogelijke tijd zo veel mogelijk nakomelingen produceren. Dit gaat gepaard met heel wat dierenleed, want je kan geen winst maken van dieren door ze correct te huisvesten en de rust te geven die ze verdienen na elk nestje. De mannetjes en vrouwtjes zitten gewoon constant met veel te veel bij elkaar en worden nooit gescheiden, dus de nestjes blijven maar komen. Zo gebeurd het maar al te vaak dat de dieren al zwanger zijn als ze aan de winkel geleverd worden. Ook al koop je een gezond lief dier uit een dierenwinkel, het komt van een plaats waar veel dieren moeten lijden en als men deze dieren blijft kopen, blijft ook dit dierenleed bestaan.... Ten tweede zal je in een dierenwinkel nooit de kwaliteit vinden die je bij de hobbyfokker vind. Soms brengt een hobbyfokker zijn teveel aan dieren wel eens naar een dierenwinkel, maar daar kan je best niet op rekenen. De verkopers noemen hun leveranciers maar al te graag 'hobbyfokkers' om kopers niet af te schrikken, geloof dit dus niet zomaar! Ik heb in verschillende dierenwinkels gewerkt, dus weet uit eigen ervaring hoe het er aan toe gaat.
Een diertje redden? Vind je het zo zielig hoe een diertje er in een winkel/beurs/markt bij zit en wil je het redden? Doe dit niet! Je hebt dit ene diertje misschien een leuke thuis gegeven, maar in feite heb je tientalle andere verdoemd. Doordat jij voor dit dier betaald hebt kan die leverancier weer zijn praktijken verder zetten. Ga dus enkel naar een opvang/asiel om een dier te redden, die zijn meestal afgestaan of in beslag genomen en zo worden er geen wanpraktijken gesteund.
Koop dus enkel dieren die op een verantwoorde manier gefokt zijn en waarvan je zelf hebt kunnen zien hoe de fokdieren gehuisvest en behandeld worden.
Guidelines for proper inbreeding
Dit is een Engelstalig artikel over de richtlijnen bij de toepassing van inteelt. Klik op de onderstaande link om het Word (2010) document te openen.